De toekomst van de architect ligt in het verleden

Hoe langer ik training geef in architectuur hoe meer ik zie dat architectuur in een identiteitscrisis zit. Wat doet een architect precies? En wat is het verschil tussen een businessarchitect, of enterprise architect of IT-architect of solution architect. Ken je een andere industrie die zoveel subnamen heeft binnen een beroep?

Naast mijn werk als trainer ben ik werkzaam in de kunstwereld. En deze discussie over de taken van een architect deed me denken aan de architectuur binnen de bouwkunst.

Eind 19e eeuw veranderde de rol van de architect drastisch in de bouwwereld. Voorheen werd de architect gezien als een kunstenaar. Iemand die iedere keer weer op een nieuwe manier gebouwen wist te creëren. Ieder met zijn eigen schoonheid.

Door de introductie van nieuwe technieken en een standaardisatie in de ontwerpen veranderde die rol. Staalbouw deed zijn introductie. Bekende architecten als Durand introduceerde standaardvormen die herbruikbaar waren op ontelbaar verschillende manieren.

Ingenieurs en bouwlieden kregen hierdoor zelf de mogelijkheid om de architectuur te bepalen. De rol van de architect leek daardoor overbodig te worden. De rol veranderde van meester van het werk, de meester op de bouwplaats, naar een persoon achter de tekentafel en vergadertafel. Architecten stelden zich de vraag hoe zij hun vak konden redden. Architecten besloten aan te sluiten bij de maatschappelijke avant-garde van hun tijd. Zij probeerde in hun ontwerpen de verandering van hun tijd vast te leggen. Dit leidde ertoe dat architecten probeerden op hun eigen wijze de essentie van hun maatschappij te vangen in hun opdracht. Door het individuele karakter van hun ontwerpen, was het ook makkelijk om snel kritiek te krijgen. Het succes van een architect kon dan soms ook van korte duur zijn.

Every great architect is – necessarily – a great poet. He must be a great original interpreter of his time, his day, his age.

Cuypers kreeg bijvoorbeeld de opdracht voor het ontwerp van het Rijksmuseum in Amsterdam. Cuypers koos voor een neo-gotische stijl voor het gebouw. Al snel ontstond in de samenleving een felle discussie of Cuypers de juiste keuze maakte. Was deze stijl wel de juiste stijl om de Nederlandse cultuur en geschiedenis te uiten? Pastte de gotische (en dus middeleeuwse) bouwstijl niet meer bij een katolieke cultuur, terwijl Nederland protestant was? Zijn keuze leidde al snel dat hij geen opdrachten meer ontving.

En wat heeft dit alles te doen met de IT, enterprise or solution architect? Architectuur binnen de IT en enterprise is zoekende naar een nieuwe positie. Nieuwe werkmethoden, als Agile, en standaardisatie binnen de IT zorgen er voor dat de ontwikkelaar of project manager, prima in staat is om zelf de architectuur voor zijn rekening te nemen. De architect wordt als overbodig gezien. De architect moet nadenken wat zijn meerwaarde is. Wat is dan de richting waar de architect op zou kunnen bewegen?

Laten we de analogie volgen van de architect in de 19e eeuw. Dat betekent dat de architect zijn vakgebied verlegt naar innovatie. De enterprise architect zal nog meer de visie en missie moeten vertalen in innovatie oplossingen. Hij werkt als vertaler van strategie naar concrete toekomstige oplossingen. Dit leidt ertoe dat de architect een meer individuele rol zal spelen in de organisatie. Maar net als voor Cuypers is er een valkuil. Snel veranderende opvattingen in de organisatie kunnen de ideeën van de architect overbodig maken. Zeker in de hedendaagse situatie waarbij organisaties nog sneller op verandering moet kunnen inspelen. Combineren van architectuur met methoden uit design thinking lijken mij daarom logische keuzes. Design Thinking bestaat uit een iteratief proces dat door feedback op een snelle wijze oplossingen ontwikkelt en implementeert. De combinatie van design thinking en architectuur zorgt voor de juiste mix om als architect de snelle veranderingen van deze tijd te vangen in goede architectuur. Zoals Froank LLoyd Wright het zei: De architect is een dichter. Hij is de vertaler van zijn tijd, dag en leeftijd.